Caravaggio - Kosz owoców (Canestra di frutta)

Kosz z owocami – obraz włoskiego malarza barokowego Caravaggio (właśc. Michelangelo Merisi da Caravaggio). Jest to jeden z nielicznych obrazów artysty, którego tematem jest wyłącznie martwa natura. Według historyka sztuki Johna T. Spike'a Kosz z owocami powstał ok. 1596, jednak w literaturze poświęconej twórczości Caravaggio pojawiają się też inne daty, np. profesor Catherine Puglisi sugeruje, że rok 1601 jest bardziej prawdopodobny. Natomiast Gilles Lambert powstanie obrazu łączy z pobytem artysty u kardynała Francesco Maria del Monte i przypisuje dziełu lata 1598–1599. Obraz, który powstawał w pracowni Cavaliere'a d'Arpino, zaraz po stworzeniu, został zajęty za długi. W 1607 roku właścicielem obrazu został kardynał Fryderyk Boromeusz, jednak nie ma jednoznacznych informacji w jaki sposób wszedł w jego posiadanie. Przez wiele kolejnych stuleci obraz popadł w zapomnienie i jego autorstwo przypisywano malarzom flamandzkich. W 1991 roku, za sprawa znawcy Caravaggia, Longhiego został przypisany ponownie Caravaggiowi. Obecnie płótno zdobi Bibliotekę Ambrozjańską w Mediolanie.

Opis

Tematem dzieła jest martwa natura przedstawiona w plastyczny sposób. Tytułowy kosz z owocami zajmuje dolną część obrazu i umieszczony jest na wyraźnie zarysowanej krawędzi niewidocznego stołu lub blatu. Tło jest neutralne, blade i rozciągnięte ku górze, nie zawiera żadnych szczegółów. Pleciony kosz wypełniony dojrzałymi, po części już nadpsutymi owocami, zdaje się wystawać nieznacznie z ram obrazu. Artysta przedstawił jabłko ze śladami żerowania owadów, brzoskwinie, grusze, pigwę i cztery grupy winogron różniące się kolorami. Całość uzupełniają suche i kruszące się liście z wyraźnymi plamami wywołanymi przez grzyby, które profesor Jules Janick rozpoznał jako Glomerella cingulata.

Kompozycja oświetlona jest ukośnie z lewej strony, co w połączeniu z iluzjonistycznym przedstawieniem wiklinowego kosza i kulistością owoców daje wrażenie trójwymiarowości i przestrzenności. Uwagę widza przykuwają naturalistycznie i drobiazgowo oddane szczegóły, bogactwo detali i efekt przejrzystości szczególnie widoczny na kruszących się liściach.

Interpretacje

Obraz jednoznacznie nawiązuje do Księgi Amosa, w której lud izraelski został porównany do kosza dojrzałych owoców. Obecność obok siebie zdrowych i robaczywych owoców może być też aluzją do Kościoła, który gromadzi zarówno grzeszników jak i świętych.

Dzieło Caravaggia było na tyle nowatorskie w swoim czasie, iż początkowo sądzono, że stanowiło fragment innego obrazu. Martwe natury były wówczas nisko cenione i uważane za gorszy gatunek malarstwa. Obraz Kosz z owocami przełamał ten stereotyp, a sam autor uważany jest obecnie za prekursora barokowego malarstwa martwych natur i za pierwszego który przy tworzeniu obrazu wykorzystał sposób trompe-l'-oeil.